Στον κήπο με τα παραμύθια - Ε.Ψ.Υ.Π.Ε.

«Στον κήπο με τα παραμύθια» 

Συγγραφείς: Αγγελικής Βαρελλά, Βαγγέλη Ηλιόπουλου, Λότης Πέτροβιτς-Ανδρουτσοπούλου, Ευγένιου Τριβιζάς και Βάσως Ψαράκη 

Εικονογράφοι: Λήδα Βαρβαρούση, Χρήστος Δήμος, Φιλομήλα Βακάλη-Συρογιαννοπούλου, Βασίλης Παπατσαρούχας, Διατσέντα Παρίση και Βάσω Ψαράκη 

ΑΝΑΓΝΩΣΤΙΚΕΣ ΠΕΡΙΠΛΑΝΗΣΕΙΣ

ΣΤΟ ΜΑΓΙΚΟ ΚΗΠΟ ΤΩΝ ΠΑΡΑΜΥΘΙΩΝ 

Πώς γεννήθηκαν τα παραμύθια και γιατί άραγε; 

Μια γυναίκα το έμαθε από την αρχή του κόσμου.

 Ποιος το είπε στη γυναίκα; 

Το παιδί που είχε μέσα στην κοιλιά της; 

Ποιος το είπε στο παιδί; 

Η σιωπή του θεού. 

Ποιος το είπε στη σιωπή; 

Μια φορά κι έναν καιρό, 

μας λέει ένα λαϊκό παραμύθι από τη Γαλλία, 

μέσα στα μεγάλα δάση των πρώτων πρώτων χρόνων, 

ζούσε ένας αγρότης ξυλοκόπος

 με τη θλιμμένη γυναίκα του.

 Ζούσαν φτωχικά σ’ ένα σπιτάκι 

καταμεσής ενός ξέφωτου. 

Η γυναίκα έκλαιγε καθημερινά. 

Αλίμονο η ψυχή του άντρα της 

ήταν άγρια και τραχιά. 

Χίλιες μέρες πέρασαν 

και χίλιες νύχτες 

και χίλιες καταπρακιές. 

Ώσπου μια μέρα, η γυναίκα 

για πρώτη φορά από την ημέρα του γάμου της 

χαμογέλασε. 

Μόλις εκείνη τη στιγμή 

είχε νιώσει μια νέα ζωή 

να σαλεύει μέσα της… 

Ένα παιδί! 

Ένα παιδί, πολλά παιδιά, 

πραγματικοί και δυνητικοί αναγνώστες 

του συλλογικού βιβλίου

 “Στον κήπο με τα παραμύθια”,

 της Εταιρείας Ψυχοκοινωνικής Υγείας 

του Παιδιού και του Εφήβου (2004).

Πρόκειται για ένα ελκυστικό βιβλίο, 

καρπό της συνεργασίας 

και της ουσιαστικής προσφοράς 

καταξιωμένων Ελλήνων 

συγγραφέων και εικονογράφων. 

Η Αγγελική Βαρελλά, 

ο Βαγγέλης Ηλιόπουλος, 

η Λότη Πέτροβιτς-Ανδρουτσοπούλου, 

ο Ευγένιος Τριβιζάς, 

η εικονογράφος και συγγραφέας Βάσω Ψαράκη, 

αλλά και οι εικονογράφοι 

Λήδα Βαρβαρούση, 

Φιλομήλα Βακάλη-Συρογιαννοπούλου, 

Χρήστος Δήμος,

 Διατσέντα Παρίση 

και ο Βασίλης Παπατσαρούχας 

αποδεικνύουν την συμμετοχή τους 

σ’ αυτό το βιβλίο, 

την ανθρωπιστική τους ευαισθησία

 και την έμπρακτη συμπαράσταση τους 

στα προβλήματα των παιδιών και των νέων. 

Καταθέτουν κείμενα και ζωγραφιές 

που διακρίνονται

 για τη μυθοπλαστική τους ευρηματικότητα 

και την ηθοπλαστική τους δύναμη 

και αποκαλύπτουν χιούμορ, φαντασία, 

λυρισμό, συγγραφική δεξιοτεχνία 

και εικαστική αρτιότητα. 

Πρόκειται για κείμενα ειδολογικά ποικίλα 

(μικρή ιστορία, παραμύθι,

 αφηγηματικό ποίημα,

 παραμυθιακή ιστορία)

 και για εικονογραφήσεις 

που φέρουν την σφραγίδα 

του προσωπικού ύφους, 

θέτοντας σε πρώτο πλάνο 

τις αρετές της γραφής 

και της εικονογραφικής τέχνης, 

το πηγαίο της έμπνευσης. 

Βιβλίο πολυεδρικό και χυμώδες, 

προκαλεί τους αναγνώστες 

να περιπλανηθούν στον κήπο των παραμυθιών, 

εκεί όπου η φαντασία συναντά δυνάμεις 

που τη θαμπώνουν 

με ξαφνικές αποκαλύψεις 

και πράξεις μαγικές. 

Ο κόσμος των παραμυθιών 

είναι ένας κόσμος θαύματος, 

αυτόματης κατάρριψης των εμποδίων

 και απρόσκοπτης πραγματοποίησης των επιθυμιών. 

Το πρώτο κείμενο της Αγγελικής Βαρελλά 

με τίτλο 

“Να, τι χρειάζονται τα παραμύθια” 

είναι μια μικρή ρεαλιστική ιστορία

 με ορισμένα “αυτοβιογραφικά” στοιχεία 

– η συγγραφέας αναφέρεται στις επισκέψεις 

που πραγματοποιεί σε διάφορα σχολεία

 και τις συνομιλίες που έχει 

με πολλούς μικρούς αναγνώστες. 

Το κείμενο αποκαλύπτει ένα βασικό credo 

της ίδιας της συγγραφέως 

(ίσως και όλων των δημιουργών παιδικού βιβλίου): 

τα παραμύθια ασκούν παραμυθία, 

έχουν θεραπευτική επίδραση 

στην ψυχή του παιδιού, 

προσφέρουν λυτρωτική ανύψωση 

από τα προβλήματα της καθημερινότητας 

και παρακαμπτήριες πιο ασφαλείς οδούς

 για την προσέγγιση της πραγματικότητας. 

Τα παραμύθια δίνουν τέρψη, 

συνομιλούν με το συναίσθημα, 

προωθούν την κοινωνικοποίηση του ατόμου 

και το βοηθούν να συναντήσει 

βαθύτερα στρώματα του εαυτού του. 

Μα πάνω απ’ όλα η γοητεία των παραμυθιών 

έγκειται στο θαυμαστό στοιχείο που περιέχουν 

- να, λοιπόν, τι χρειάζονται τα παραμύθια! 

Η μαγεία, τα θαύματα, 

τα διάφορα μαγικά, 

οι μεταμορφώσεις και τα μαγικά αντικείμενα, 

η νίκη επί της βαρύτητας,

 η υπέρβαση των περιορισμών της ύλης, 

είναι στοιχεία που συναντά κανείς 

σε όλα τα παραμύθια. 

Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει 

η Λότη Πέτροβιτς στο δικό της κείμενο: 

“Τα χρόνια εκείνα τα παλιά, τα παραμυθένια, 

όλα πότε πότε ήταν δυνατά”. 

Το επώνυμο ή ενυπόγραφο παραμύθι 

διασκεδάζει με μεγάλη ελευθερία 

το υλικό των λαϊκών παραμυθιών. 

Πολλά από τα παραμύθια του τόμου 

συνομιλούν με τα αρχέγονα παραμυθιακά στοιχεία 

και θησαυρίζουν τα απειράριθμα 

mirabilis των παραμυθιών 

(βλ. τα κείμενα του Βαγ. Ηλιόπουλου, 

της Λότη Πέτροβιτς 

και της Βάσω Ψαράκη). 

Ειδικότερα για το παραμύθι της Πέτροβιτς 

πρέπει να διευκρινίσουμε 

ότι εμπίπτει στο είδος του αιτιολογικού μύθου, 

καθώς αποτελεί φανταστική ερμηνεία 

ενός φυσικού φαινομένου: 

η συγγραφέας “εξηγεί” 

πώς δημιουργήθηκαν 

η μαργαρίτα και το ηλιοτρόπιο. 

Έμμετρη αφήγηση θα μπορούσε να χαρακτηριστεί 

το κείμενο του Τριβιζά με τίτλο 

“Ένας πελαργός πολύ πολύ αργός”, 

το οποίο αποδεικνύει το λογοπαικτικό χιούμορ 

και το εικονοκλαστικό πνεύμα του συγγραφέα. 

Τέλος θα ήθελα, 

κάνοντας λόγο για το παραμύθι

 του Βαγγ. Ηλιόπουλου 

“Στο κήπο της μαρμαρωμένης νεράιδας” 

να αναφερθώ στον παραδεισένιο 

και γεμάτο συμβολισμούς 

κήπο των παραμυθιών. 

Στο παραμύθι του Βαγ. Ηλιόπουλου 

η δράση εκτυλίσσεται στον μυστικό κήπο, 

σ’ έναν χώρο όπου το παιδί ή ο/η έφηβος 

ανακαλύπτει την ταυτότητα του 

και οδηγείται σταδιακά στην ωριμότητα. 

Χωρίς να αποκαλύψω την ιστορία 

και προσπαθώντας να διεγείρω 

την περιέργεια του αναγνώστη

 θα πω μόνο ότι οι περιπέτειες της ηρωίδας

στο παραμύθι αυτό 

(μαρμάρωμα, μαγική αφύπνιση) 

είναι ένα είδος “διαβατήριας τελετής” 

που ισοδυναμεί με την ενηλικίωση 

και την ερωτική αφύπνιση. 

Ο κήπος των παραμυθιών 

είναι ο χώρος μέσα στον οποίο 

διαδραματίζεται 

το παιχνίδι της ζωής ad infinitum. 

Είναι το σολωμικό αλωνάκι της γέννησης, 

του έρωτα και του θανάτου.

 Είναι ο χώρος του κάλλους, του αγαθού

και της ατελείωτης κίνησης του κυκλικού χρόνου. 

Είναι ο θρίαμβος της φύσης

 και της απόλυτης εναρμόνισης 

ανθρώπινου και φυσικού κόσμου. 

Μέσα στον κήπο η ηρωίδα του Ηλιοπούλου 

παρακολουθεί 

την κυκλική επάνοδο της βλάστησης

 και τελικά εξοικειώνεται με το θάνατο της γιαγιάς. 

Η πολυαγαπημένη γιαγιά φεύγει,

 ανοίγει τα φτερά της

 για τον κόσμο των νεράιδων.

 Ο θάνατος της παρουσιάζεται 

ως κάτι ήμερο και φυσιολογικό,

 ως η απόληξη μιας πλήρους ζωής.

 Ο ετήσιος κύκλος του φυτικού κόσμου 

παραλληλίζεται εύστοχα 

με την ίδια την ανθρώπινη ζωή. 

Κυρίες και κύριοι, 

νομίζω ότι θα έχετε ήδη μαντέψει 

πώς τελειώνει το παραμύθι 

που σας αφηγήθηκα στην αρχή. 

Η έγκυος γυναίκα 

ανακαλύπτει τα παραμύθια . 

Εννιά ολόκληρους μήνες 

διηγιόταν μια ιστορία. 

Κι όταν γεννήθηκε το παιδί, 

ο άντρας γνώρισε την αγάπη. 

Κι όταν γεννήθηκε η αγάπη, 

τα παραμύθια κατακυρίευσαν τη γη. 

Τζίνα Καλογήρου

Επικ. Καθηγήτρια

Διδακτικής της Λογοτεχνίας

Στο Π.Τ.Δ.Ε. Πανεπιστημίου Αθηνών