"Κέντρο Παιδαγωγικής και Καλλιτεχνικής Επιμόρφωσης Σχεδία".
Τον
Νοέμβριο του 2008, η ομάδα μας ξεκίνησε να διαβάζει και, σε τακτικές
συναντήσεις της, να συζητά και να αξιολογεί παιδικά βιβλία που επέλεγε
με κριτήριο τα δικαιώματα του παιδιού και επίκεντρο τη διαφορετικότητα
και την κοινωνική συνοχή.
Στόχος των εργασιών αυτής της ομάδας ήταν να
διαμορφωθεί ένας βασικός κατάλογος, ώστε να παρουσιαστούν τα βιβλία μέσα
από περιλήψεις, οι οποίες να αποτελέσουν την αφορμή συζητήσεων για τα
δικαιώματα του παιδιού αλλά και ευαισθητοποίησης και δημιουργικής
έκφρασης των παιδιών.
Το 2009, το ίδρυμα Bernard van Leer (www.bernardvanleer.org)
αποφάσισε να στηρίξει αυτή την προσπάθεια, εντάσσοντάς την σε ένα
ευρύτερο πρόγραμμα ευαισθητοποίησης εκπαιδευτικών, γονέων και παιδιών
για το σεβασμό στη διαφορετικότητα.
Στο πρόγραμμα "Κοινωνική Συνοχή
& Σεβασμός στη Διαφορετικότητα" που στοχεύει να προάγει ίσες
ευκαιρίες και δυνατότητες που θα βοηθήσουν τα παιδιά να αναπτύξουν
ικανότητες, στάσεις και συμπεριφορές απέναντι στη ζωή, οι οποίες θα τα
βοηθήσουν να μεγαλώσουν μέσα στις πολυπολιτισμικές και συχνά γεμάτες
συγκρούσεις κοινωνίες και τελικά να τις βελτιώσουν.
Έγινε έτσι δυνατή η
έκδοση του καταλόγου
"Παιδικά βιβλία. Κοιτάζοντας τον κόσμο με
διαφορετικά μάτια",
καθώς και η ευρύτερη προβολή του, με τη δωρεάν
διανομή του σε εκπαιδευτικούς σε όλη την Ελλάδα, με τη διοργάνωση
κινητών εκθέσεων και με την παρουσίαση του περιεχομένου του στο
διαδίκτυο (www.diaforetikotita.gr).
Η διαδρομή της ομάδας μας από την μέρα που ξεκινήσαμε να διαβάζουμε
μέχρι σήμερα που παραδώσαμε το υλικό αυτού του καταλόγου για να τυπωθεί
ήταν ενδιαφέρουσα και μας πρόσφερε αυτογνωσία.
Ποια ήταν η δική μας
προσωπική σχέση με τις κοινωνικές προκαταλήψεις;
Πώς αντιμετωπίσαμε τις
κρυφές μας αντιστάσεις που ξεπηδούσαν την ώρα της ανάγνωσης;
Είχαμε όρια
που δεν γνωρίζαμε; Νιώσαμε αισθήματα που μας ξάφνιασαν;
Αν τα βιβλία
για παιδιά που σας παρουσιάζουμε εδώ
μας βοήθησαν πρώτα εμάς να
βελτιώσουμε την στάση μας
απέναντι στους συνανθρώπους μας,
τότε αυτός ο
κατάλογος αξίζει να βρει την θέση του
τον Ιππότη των Αστεριών βρίσκονταν στο Κάστρο
τους.
Εκεί τους επισκέφθηκε ο Σκοτεινός Ιππότης, λέγοντας ότι θέλει χωράφια για
να καλλιεργήσει αγκινάρες γύρω από το Κάστρο.
Όμως η μάγισσα Ηλιαχτίδα χάρισε στους ιππότες της Σελήνης και
των Αστεριών έναν καθρέφτη μαγικό για να ανακαλύψουν τι έκρυβαν τα λόγια του
Ιππότη… Έτσι κατάλαβαν πως έλεγε ψέματα. Στην πραγματικότητα ήθελε να κάνει το
Πόρτο Ράφτη δικό του. Έπρεπε να βρουν τρόπο αν τον αντιμετωπίσουν. Όλοι ήξεραν
πως εκτός από τη μεγάλη του δύναμη, είχε κι έναν ανίκητο στρατό!
Εν τω μεταξύ τα δυο αδέρφια ήρθαν σε σύγκρουση γιατί ο Ιππότης
των Αστεριών παντρεύτηκε την πριγκίπισσα Ίριδα που την αγαπούσε και ο Ιππότης
της Σελήνης. Απογοητευμένος που η καλή του τον αρνήθηκε κίνησε να βρει στρατό
για να πολεμήσει τον Σκοτεινό Ιππότη. Στο δρόμο που πήγαινε συνάντησε έναν καλό
άγγελο που του έδωσε ένα μαγικό πετράδι.
-Μη φοβάσαι, του είπε. Γύρνα πίσω στο παλάτι και το πετράδι θα
σου δώσει τη δύναμη να πολεμήσεις τον Σκοτεινό Ιππότη. Χωρίς να καταλάβει πως,
ο Άρχοντας βρέθηκε πίσω στο παλάτι του που βρισκόταν πάνω σε ένα λόφο που τον
χώριζε από τη στεριά ένα μικρό θαλασσινό ποταμάκι…
Ήρθε πάνω στην ώρα! Ένας άντρας που έλεγε πως ονομάζεται Λευκό
Περιστέρι παρουσιάστηκε στο παλάτι και είπε πως ήρθε να τους βοηθήσει αν
αντιμετωπίσουν τον Σκοτεινό Ιππότη. Όμως ο Άρχοντας κοιτάζοντας στον μαγικό
καθρέφτη είδε πως στην πραγματικότητα ο ξένος ονομαζόταν Μαύρο Κοράκι και ήταν
άνθρωπος του Σκοτεινού Ιππότη. Διέταξε να τον ρίξουν αμέσως στη φυλακή.
Ο Ιππότης της Σελήνης κάλεσε σε μονομαχία τον Σκοτεινό Ιππότη
που αντί να καλλιεργήσει αγκινάρες ήθελε να πάρει όλη τη γη από τους χωρικούς.
Η σκληρή μονομαχία έγινε πάνω στο νησάκι Ράφτης, κάτω από το
Γιγάντιο Άγαλμα. Κράτησε από το ξημέρωμα μέχρι τα μεσάνυχτα. Ο Ιππότης της
Σελήνης ήταν ο νικητής χάρη στη δύναμη που του έδινε το μαγικό πετράδι. Κάθε
φορά που κουραζόταν τον ξεκούραζε. Κάθε φορά που πεινούσε τον χόρταινε. Κάθε
φορά που διψούσε, τον δρόσιζε!. Την άλλη μέρα έγινε μεγάλο γλέντι στο λιμάνι
και όλοι δόξασαν τον Άρχοντά τους.
Ο Σκοτεινός Ιππότης πήγε να κάνει παρέα στο Μαύρο Κοράκι στη
φυλακή. Όμως την ώρα που όλοι γλεντούσαν, μια σκοτεινή σκιά πέρασε το κατώφλι
της φυλακής, χωρίς να τη δει κανείς. Ήταν η Μάγισσα Αραχνέλα!
Χάρη στο Μαγικό Καθρέφτη ο Ιππότης της Σελήνης είδε τι γινόταν
και κατάφερε αν φυλακίσει και την Αραχνέλα. Η μάγισσα όμως, δεν είχε πει τον
τελευταίο της λόγο. Κατάφερε να δραπετεύσει καθώς μετaμορφώθηκε σε μια μικρή
αράχνη. Όταν βρέθηκε ψηλά στην κορυφή του Καμπούρη -ενός βουνού πάνω από τη
θάλασσα με μια μεγάλη καμπούρα στη ράχη του- έκανε τα μάγια της και έσπειρε την
Κακία στην καρδιά του Ιππότη της Σελήνης και του Ιππότη των αστεριών, που μόλις
είχαν φιλιώσει μετά τον τσακωμό τους για το γάμο με την πριγκίπισσα Ίριδα. Οι
δυο Ιππότες άρχισαν αν μεταμορφώνονται, ώσπου μέσα σε λίγες ώρες ο ένας έγινε
κακός βασιλιάς και ο άλλος δράκος!
Όλα έμοιαζαν χαμένα για το Πόρτο Ράφτη. Οι άνθρωποι υπέφεραν. Ο
κακός βασιλιάς με τον αδερφό του το δράκο άρπαζαν όλη τη σοδειά. Πολλοί
πέθαιναν από την πείνα. Μια μέρα, οι απελπισμένοι χωρικοί και οι ψαράδες ήταν
μαζεμένοι κοντά στη θάλασσα και σκέφτονταν να εγκαταλείψουν την πατρίδα τους.
Τότε εμφανίστηκε ένας Ιππότης ντυμένος στα λευκά. Ήταν ο Γιάννης. Τους κάλεσε
να πολεμήσουν. Πήρε ο καθένας ότι είχε και επιτέθηκαν στο στρατό του κακού
βασιλιά. Νίκησαν και ο Γιάννης έγινε ο νέος βασιλιάς. Οι δυο κακοί ξανάγιναν
καλοί και έφυγαν μακριά μετανιωμένοι. Ακόμη και η Αραχνέλα μετάνιωσε κι από
τότε έγινε μια μικρή αραχνούλα που έστησε τη φωλιά της στην κορυφή του θρόνου
και πάντα δίνει τις σωστές συμβουλές στο βασιλιά Γιάννη.
Υ.Γ. Στο παραμυθοκατάστημα, θα βρείτε το βιβλιαράκι με τα παραμύθια που έχουμε
φτιάξει στο Πόρτο Ράφτη
Η πιο αξιοπρόσεκτη σκηνή της τελετής
έναρξης των Ολυμπιακών Αγώνων του Λονδίνου δεν ήταν η δήθεν πτώση της
βασίλισσας της Αγγλίας με αλεξίπτωτο, ούτε η εμφάνιση των κοσμαγάπητων μουσικών
ειδώλων. Ήταν η είσοδος των τριακοσίων είκοσι νοσοκομειακών κρεβατιών. Ήταν η
εμφάνιση των εξακοσίων σαράντα νοσοκόμων. Πάνω από όλα ήταν η παρουσία και
συμμετοχή των παιδιών από το Sick Children Hospital της Great Οrmond Street,
του γνωστότερου παιδικού νοσοκομείου στον κόσμο.
Ανάμεσα στους μικρούς ασθενείς που έλαβαν
μέρος στην τελετή, συγκαταλέγονται η δεκάχρονη Λότι Πιν που συνεχίζει τη
θεραπεία της για όγκο εγκεφάλου, ο δεκάχρονος Σίντνεϊ Μπερν που είχε υποβληθεί
σε λαρυγγο-τραχειακή αποκατάσταση, ο εννιάχρονος Μάθιου Πάντερ που έκανε
μεταμόσχευση καρδιάς και πνευμόνων και ο ενδεκάχρονος Άλεξ Πλανκ που επειδή
έχει ανοιχτούς πόρους στο κολποκοιλιακό διάφραγμα έχει κάνει ήδη τρεις
εγχειρήσεις και πρόκειται να ακολουθήσουν κι άλλες. Αυτοί είναι οι ήρωες που
κανένα μετάλλιο δεν φτάνει για να τους ανταμείψει.
Ακόμα πιο συγκινητικός όμως ήταν ο
συνδυασμός των εικόνων του παιδικού νοσοκομείου με εικόνες από το παραμύθι του
«Πίτερ Παν» και την ανάγνωση του γνωστού αποσπάσματος («δύο λεπτά προτού σε
πάρει ο ύπνος η Χώρα του Πουθενά είναι πραγματική») από τη συγγραφέα του Χάρι
Πότερ, Τζ. Κ. Ρόουλινγκ.
Ίσως πολλοί από το ένα δισεκατομμύριο
θεατών που παρακολούθησαν την τελετή να μη γνώριζαν τη σχέση του συγκεκριμένου
παραμυθιού με το συγκεκριμένο νοσοκομείο που την είσοδό του στο Λονδίνο κοσμεί
ένα μπρούντζινο άγαλμα του Πίτερ Παν και μιας μικρής νεράιδας.
Ο συγγραφέας Τζέιμς Μάθιου Μπάρι,
μία ξεχωριστή προσωπικότητα που
αλληλογραφούσε
με τον Ρόμπερτ Λούις Στίβενσον στη Σαμόα
και τον εξερευνητή
Καπετάνιο Ρόμπερτ Σκοτ στην Ανταρκτική, προέτρεπε τον Άρθουρ Κόναν Ντόιλ
να
ολοκληρώσει την όπερα που έγραφε,
έπαιζε κρίκετ με τον H. G. Wells,
και είχε
πείσει τον γείτονά του Τζορτζ Μπέρναρντ Σο
να παίξει σε ένα θεατρικό του έργο, παρότι δεν είχε δικά του,
αγαπούσε τα παιδιά και είχε κληροδοτήσει
τα
συγγραφικά δικαιώματα του Πίτερ Παν
στο νοσοκομείο της Great Ormond Street.
Για πενήντα χρόνια μετά τον θάνατο του
συγγραφέα, λόγω της παγκόσμιας επιτυχίας του βιβλίου και των δεκάδων
τηλεοπτικών και κινηματογραφικών μεταφορών του, οι εισπράξεις από τα πνευματικά
δικαιώματα αποτελούσαν σημαντική πηγή ενίσχυσης του θεραπευτικού και
ερευνητικού έργου του νοσοκομείου. Το 1987 όμως η περίοδος προστασίας των
πνευματικών δικαιωμάτων, σύμφωνα με την τότε ισχύουσα νομοθεσία, επρόκειτο να
λήξει και το νοσοκομείο κινδύνευε να χάσει τη ζωτική αυτή πηγή εσόδων.
Τότε έγινε κάτι πρωτοποριακό. Κάτι σωτήριο.
Ο τότε πρωθυπουργός της Μεγάλης Βρετανίας Τζιμ Κάλαχαν, με την προτροπή της
συζύγου του Όντρεϊ, σε μία από τις φωτεινές στιγμές της σταδιοδρομίας του είχε
την τόλμη κόντρα σε διάφορα συμφέροντα (όπως της Disney*) να εισηγηθεί στο
βρετανικό Κοινοβούλιο την ψήφιση νόμου, σύμφωνα με τον οποίο η διάρκεια των
πνευματικών δικαιωμάτων του «Πίτερ Παν» θα συνεχιζόταν στο διηνεκές (in
perpetuity).
Έτσι κι έγινε. Έτσι ψηφίστηκε ομόφωνα ο
νέος νόμος. Έτσι το παραμύθι έδεσε με την πραγματικότητα. Έτσι ο Πίτερ Παν, το
αιώνιο παιδί, εξακολουθεί να προσφέρει δώρα ανεκτίμητα στο ιστορικό νοσοκομείο.
Η μικρή Λότι, ο Σίντνεϊ, ο Μάθιου, όλα τα παιδιά που είδαμε να χοροπηδάνε στα
κρεβάτια με τις πιτζάμες τους στην τελετή της έναρξης των Ολυμπιακών Αγώνων από
αυτή τη νομοθεσία ακόμα και σήμερα ωφελούνται.
Μήπως στους δύσκολους καιρούς που περνάμε
στη χώρα μας, κάτι μας διδάσκει το παράδειγμα αυτό τόλμης, καινοτομίας και
οράματος; Μήπως θα πρέπει να ακολουθήσουμε τον ίδιο δρόμο και όταν εκπνέει η
περίοδος προστασίας της πνευματικής ιδιοκτησίας των βιβλίων για τους
κληρονόμους, τα ποσοστά των συγγραφικών δικαιωμάτων να αφιερώνονται από εκεί
και πέρα σε παιδικά νοσοκομεία, ιδρύματα ή παρόμοιους σκοπούς, κάτι που και τον
κρατικό προϋπολογισμό δεν θα επιβαρύνει και ανεκτίμητη βοήθεια θα προσφέρει;
Θα βρεθεί άραγε ένας τολμηρός πολιτικός να
ακολουθήσει το παράδειγμα του Τζιμ Κάλαχαν και ένα άξιο Κοινοβούλιο με όραμα να
ψηφήσει τον σχετικό νόμο; Ας το ελπίσουμε!
Στο μεταξύ, τα τριακόσια είκοσι
ολοκαίνουρια
νοσοκομειακά κρεβάτια
που φωτίστηκαν ειδικά στην τελετή
ώστε να σχηματίζουν
φωσφορίζοντας τη λέξη «GOSH»
(επιφώνημα ενθουσιασμού
αλλά και τα αρχικά τού
Great Ormond Street Hospital), συσκευασμένα από εθελοντές
σε σαράντα μεγάλα
κιβώτια,
θα ταξιδέψουν σε λίγες ημέρες για να δωρηθούν
στα νοσοκομεία Habis
Burguiba
και Hospital de Taouine της Τυνησίας.
Έχουμε όμως και εμείς ανάγκη
από
νοσοκομειακά κρεβάτια.
Ο Πίτερ Παν μάς δείχνει τον τρόπο να τα αποκτήσουμε.
Ο Ευγένιος Τριβιζάς είναι συγγραφέας.
* Η πολυετής διαμάχη της Disney με το Great Ormond
Street Hospital αξίζει να μελετηθεί ως ένα παράδειγμα εταιρικών συμφερόντων που
έρχονται σε σύγκρουση με τα δικαιώματα φιλανθρωπικών ιδρυμάτων. Η ταινία του
Τζορτζ Κιούκορ με την Όντρεϊ Χέπμπορν στον ρόλο του Πίτερ Παν και του σερ
Λόρενς Ολίβιε στον ρόλο του πειρατή Κάπτεν Χουκ δεν γυρίστηκε ποτέ γι' αυτόν
ακριβώς τον λόγο.
